Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenen, sanık hakkında hükmolunan cezanın belirli şartlar altında askıya alınması anlamına gelen bir ceza hukuku kurumudur.

Basit bir ifadeyle HAGB, mahkemece sanık hakkında verilen cezanın hemen infaz edilmemesi, belirli bir denetim süresi içinde sanığın davranışlarının izlenmesi ve bu sürede yeni bir suç işlenmemesi hâlinde cezanın ortadan kaldırılması sonucunu doğurur.

Bu yönüyle HAGB, sanığa ikinci bir şans tanıyan, suçun tekerrürünü önlemeyi ve topluma yeniden kazandırmayı amaçlayan bir kurumdur.

HAGB Kararının Hukuki Niteliği

HAGB kararı, sanık hakkında verilen hükmün kesinleşmemesi ve hukuki sonuç doğurmaması anlamına gelir.
Mahkeme, sanık hakkında bir mahkûmiyet kararı verse de, bu karar açıklanmadığı sürece sanık hakkında hüküm kurulmamış sayılır.

Bu nedenle HAGB kararı, adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlenmez. Ancak bu bilgiler, yalnızca Adli Sicil Arşivinde mahkemeler ve ilgili merciler tarafından erişilebilir şekilde saklanır.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları (CMK 231/6)

HAGB kararı verilebilmesi için bazı yasal koşulların birlikte bulunması gerekir:

1. Ceza sınırı:
   Sanığa verilen ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis cezası ya da adli para cezası olmalıdır.

2. Sanığın sabıkası:
   Sanığın daha önce kasten işlenmiş bir suçtan mahkûmiyeti bulunmamalıdır.

3. Kişisel değerlendirme:
   Mahkeme, sanığın kişilik özelliklerini ve duruşmadaki tutumunu değerlendirerek yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varmalıdır.

4. Zararın giderilmesi:
   Suç nedeniyle mağdurun veya kamunun uğradığı zarar, aynen iade, eski hale getirme veya tazmin yoluyla tamamen giderilmelidir.

5. Sanığın rızası (01.06.2024 tarihine kadar):
   Sanığın HAGB kararını kabul etmesi gerekir.
   Ancak, 01 Haziran 2024 tarihinden itibaren yürürlüğe giren düzenlemeyle, HAGB kararı verilebilmesi için sanığın rızası artık aranmayacaktır.

HAGB Denetim Süresi Ne Kadardır?

CMK 231/8’e göre, HAGB kararı verilmesi halinde sanık beş yıl süreyle denetim süresine tabi tutulur.

Bu süre içinde sanığın kasten yeni bir suç işlememesi ve yükümlülüklere uygun davranması gerekir.
Sanık bu süreyi sorunsuz tamamlarsa, ceza ortadan kalkar ve dava düşme kararıyla sonuçlanır.

• Taksirli (dikkatsizlik sonucu) işlenen suçlar, denetim süresinin ihlali kapsamında değerlendirilmez.

HAGB Denetim Süresi İçinde Yeni Suç İşlenirse Ne Olur?

Denetim süresi içinde sanık kasten yeni bir suç işlerse, mahkeme daha önce açıklanması geri bırakılan hükmü açıklar.
Bu durumda, askıda olan ceza infaz edilir.

Ancak mahkeme, CMK 231/11 uyarınca şu hususlarda takdir yetkisini kullanabilir:

• Cezanın yarısına kadar olan kısmının infaz edilmemesine,

• Hapis cezasının ertelenmesine,

• Veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar verebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Hangi Suçlarda Uygulanmaz?

HAGB kararı, iki yıldan fazla hapis cezası gerektiren suçlarda uygulanmaz.
Bunun dışında, bazı özel kanunlarda da HAGB’nin uygulanamayacağı açıkça belirtilmiştir (örneğin TCK’nın belirli katalog suçları, Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar vb.).

HAGB Kararına Karşı Kanun Yolu (İstinaf Başvurusu)

Uzun yıllar boyunca HAGB kararlarına karşı yalnızca itiraz yolu açıkken,
Anayasa Mahkemesi’nin 01/06/2023 tarihli, 2022/120 E. ve 2023/107 K. sayılı kararıyla bu durum değiştirilmiştir.

12 Mart 2024 tarihli 7499 Sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonucunda:

• 01 Haziran 2024 tarihinden itibaren HAGB kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulabilir.

Bu değişiklik, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan hak arama hürriyetinin güçlendirilmesi amacıyla yapılmıştır.

HAGB Kararının Adli Sicile Etkisi

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, adli sicil kaydına işlenmez.
Bu nedenle kişi, sabıka kaydı sorgusunda “adli sicil kaydı yoktur” sonucunu alır.

Ancak, HAGB bilgileri Adli Sicil Arşivinde sınırlı erişimle saklanır ve yalnızca mahkemeler, Cumhuriyet savcıları ve yasal merciler tarafından görülebilir.

Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi Kararlarından Örnekler

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2014/4-128, K. 2015/388:
  “Şartları oluştuğu halde HAGB ile ilgili hiçbir değerlendirme yapılmaması, hakimin takdir hakkına ilişkin bir husus değildir.”

• AYM, E. 2007/14, K. 2009/48:
  “HAGB, yasa koyucunun suçla mücadele, caydırıcılık ve suçun önlenmesi amacıyla takdir yetkisine dayanarak kabul ettiği bir sistemdir.”

• Yargıtay 13. Ceza Dairesi, E. 2014/32524, K. 2014/37202:
  “HAGB kararına itiraz halinde, merci hem maddi hem hukuki yönden değerlendirme yaparak aykırılık görürse kararı bozabilir.”

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), ceza hukukunun modern yaklaşımını yansıtan, sanığa topluma yeniden kazandırılma imkânı tanıyan bir kurumdur.
Doğru uygulandığında, hem adaletin bireyselleşmesini hem de yeniden suç işlemenin önlenmesini sağlar.

2024 yılında yapılan düzenlemelerle birlikte HAGB artık istinaf incelemesine tabi hale gelmiş, böylece sanığın hak arama özgürlüğü güçlendirilmiştir.